II.

Francesco Maurolico a Girolamo Barresi

Messina, 9 luglio 1532

Lettera di dedica dei libri di Euclide sui solidi regolari (libri XIII, XIV e XV degli Elementa), in Opuscula mathematica (S7 pp. 105-106)

[S:105] Ad Illustrissimum Dominum D. Hieronymum Barresium.

Maurolyci Epistola.

Vere tibi generosum, et viro generoso, dignum est ingenium D. Hieronyme, vir clarissime, qui, ut de modestia, liberalitate caeterisque virtutibus tuis taceam, bonis artibus et mathematicis praecipue disciplinis tantopere delectaris. Namque hoc anno, dum Messanae cum illustris socero tuo, urbis stratego commoratus es, cum alia multa, tum Euclidis elementorum libros duodecim, me legente, intellexisti; et adeo equidem acute, adeo perspicaciter, ut ante singula raperes, quam ego demonstrarem. Quin etiam tuis me ingeniosis saepe obiectionibus acutiorem reddebas. Vidisti, quae Campani placita reiicienda fuerint, quaeque admittenda. Vidisti Zambertum nova sua tralatione neque iniuria exultantem, qua tamen, quoniam vel paucam vel nullam mathematicae facultatis peritiam tenet, neque Campanum scit reprehendere, neque ipse a graeco exemplari transvorsum pollicem audet excedere, quasi historiam transferret. Nunc autem, cum mense iunio, una cum illustri socero tuo, urbe, officii causa abesses, atque interim ego tres elementorum libros, qui restabant, percurrerem, animadverti in illis nonnulla facilius ac ordinatius demonstrari potuisse, multa quoque necessaria deesse. Nec mirum, cum elementorum libri, atque hi praesertim postremi, diversis traditionibus fuerint immutati. Redegi itaque horum trium voluminum propositiones in hunc, quem vides, ordinem. In ipso decimotertio libro addidimus propositionem unam, quae hic sexta est, quoniam ipsa decimaequartae propositioni inseruit, et decimaenonae. Huc etiam ex sequenti libro duas propositiones transtulimus quae sunt hic septima, et duodecima. Nam septima facit ad octavae ipsius et duodecimae, ac secundae demonstrationem, et duodecima ad faciliorem decimaequartae conclusionem. Hoc enim ordine, incredibile est memoratu, quanto faciliorem brevioremque reddiderimus decimaequartae demonstrationem. In qua videlicet pentagoni latus arguitur esse ea irrationalis, quae minor appellatur, existente circuli, cui pentagonum inscribitur, diametro rationali. Quartodecimo autem libro adiecimus propositiones quinque supra viginti. Quartam videlicet cum quatuor et viginti sequentibus et quidem necessarias, ut pote sine quibus huiusmodi solidorum doctrina erat imperfecta. Nam, si dodecahedri et icosahedri comparatio, quo ad superficies, et solida per Hypsiclis industriam laborata circunfertur, cur de comparatione trium reliquorum penitus tacetur? Si dodecahedri et icosahedri bases ab eodem circulo comprehenduntur, nonne cubi [S:106] atque octahedri quoque bases ab una periferia circunscribuntur? Si dodecahedri et icosahedri solida sunt superficiebus proportionalia, et sicut cubi atque icosahedri latera; nonne cubi quoque et octahedri corpulentiae sunt spoliis proportionales, ac sicut pyramidis et octahedri latera? Sunt omnino, et id nos in nostris additionibus ostendimus, et illud pariter icosahedrum cubo maius esse. Ut, sicut in ultima tredecimi fit laterum comparatio, ita in decimoquarto soliditatum magnitudines inter se per ordinem conferantur. Suspicor haec eadem ab Apollonio atque Aristero fuisse tractata, quae vel temporis iniuria perierunt, vel hominum invidia, seu potius negligentia delitescunt. Quindecimum autem librum intactum dimisi, ut eum nobis Campanus exhibuit. Quamquam ibi superflue, mea quidem sententia, docuit trium solidorum structuram, quae in tredecimo ab Euclide explicatur. Hanc igitur lucubratiunculam tibi dedicamus, Barresi generose, literatorum amantissime. Videbis demonstrationes summatim collectas, latius posthac, ubi tempus et oportunitas dabitur, exarandas. Nam et totum Euclidem quandoque emaculare facilioremque reddere decrevimus. Interim his utere. Vale et vive foelix. Messanae ex aedibus nostris, 9 iulii, M. D. XXXII.