[A:13r]

77 ADDITIO ALIA post eandem 30^am446

Secundariae⁴⁴⁷ iridis colores similes esse coloribus primariae, et iisdem rationibus procreari, verum ordine converso dispositos.

Omnino igitur quidquid⁴⁴⁸ in 27^a449 , 28^a450 , 29^a451 et eius additione, praemissis, quo ad latitudinem, locum, coloresque iridis primariae, quanta licuit perspicacia⁴⁵², tradidimus. 78 Id⁴⁵³ totum penitus quo ad latitudinem, locum, coloresque huius secundariae iridis repetitum volumus. Omnia enim argumenta in praedictis propositionibus ad[C:48r]ducta, sicut ad illam iridem ita ad hanc faciunt. Hoc excepto, quod haec habet maiorem diametrum, ut per praecedentem suumque corollarium constitit, quodque huius zonae ordine converso disponuntur⁴⁵⁴. // Superest igitur ostendere huius ordinis conversi rationem. 79 // Quod enim duo medii colores, propter parciorem solis lucem et angustius stillicidiorum spacium⁴⁵⁵, sint a luce diversiores, quam duo extremi, qui⁴⁵⁶ plus lucis et latius rorationis intervallum sortiuntur (sicut in 29^a457 eiusque additione ostensum est), commune est utrique iridi. // Sed in primaria iride zonae superiores viridem et croceum suscipiunt, inferiores⁴⁵⁸ autem ceruleum⁴⁵⁹ et ruffum⁴⁶⁰. // Contra vero in secundaria iride ceruleus⁴⁶¹ et ruffus⁴⁶² exponuntur⁴⁶³ superne, infra⁴⁶⁴ vero viridis et croceus. De primaria iride assignata est causa in 29^a465 sumpta ratione ab ambitu. Nam cum duos medios colores eadem lucis et stillicidiorum numerositas⁴⁶⁶ facit, inferiorem ex illis inspissavit magis, minor ambitus faciens ex viridi ceruleum⁴⁶⁷. Cumque duos extremos colores maior lucis et stillicidiorum copia faciat luci conformio[S:62]res, inferiorem similiter condensavit magis infimae zonae angustia⁴⁶⁸, (nam in arctiori loco magis⁴⁶⁹ coalescit⁴⁷⁰ color) fecitque⁴⁷¹ ex croceo rubrum. 80 // Quod cum ita sit in primaria iride, omnino mirabile videbitur in secundaria⁴⁷² fieri contrarium. Quam ob rem⁴⁷³ in secundaria⁴⁷⁴ iride aliunde petenda est causa. Tale enim est negocium⁴⁷⁵ quod tractatur, ut, quemadmodum citharoedus⁴⁷⁶ eos tantum nervos tentando discurrit, quae⁴⁷⁷ consonent auribus, ita et hic vestigandae rationes, quae quam optime fieri [C:48v] potest, experientiae concordent, ut ab effectibus (ut saepe fit), ad causas procedamus. Nihil enim obscurius est, quod⁴⁷⁸ in Opticis⁴⁷⁹ rebus tractetur. Super quo etsi⁴⁸⁰ prisci authores⁴⁸¹, et recentiores complures multa conscripserint, nemo tamen satis⁴⁸² explicat rotunditatis, magnitudinis atque colorum causas. Ita res physico, geometricoque adiumento fulcienda venit multique multa falso super hoc opinati sunt. 81 Alii rotunditatem ex concavitate nubis arguentes, sphaericamque su[A:13v]perficiem somniantes. Alii colores ex densitate ac raritate aeris, quasi circularis zona discriminare possit⁴⁸³ huiusmodi raritatem. Alii secundariam iridem affirmantes esse idolum primariae. Quae omnia falsissima sunt. Diametrum vero (quod erat maximi momenti, et unde magna pars demonstrationis elici poterat) nemo, quem⁴⁸⁴ sciam vel⁴⁸⁵ observavit, vel demonstravit. Redeo itaque unde fueram digressus⁴⁸⁶, ut situm colorum secundariae iridis ratione aliqua comprobem. Aliquid enim experimento consonum vestigando divinabo. 82 // Quoniam itaque non usu venit hic ratio primariae iridis, quae in minore⁴⁸⁷ ambitu conspissat colorem superiorem, ideo quaeremus⁴⁸⁸ argumentum a densitate⁴⁸⁹, ac⁴⁹⁰ raritate stillicidiorum, a quibus per aequales angulos reflexio ad visum⁴⁹¹ redit. Nam talis densitas aut raritas ad regulam⁴⁹² circularitatis redigitur ex simili obliquitate⁴⁹³ circulorum stillicidia terminantium, a quibus reflexio fit.

83 // Quod, ut melius intelligatur, repeto descriptionem 29^ae494 in qua angulus⁴⁹⁵ akf⁴⁹⁶ reflexionem [C:49r] iridis primariae determinat existens recti dimidius. Positaque ak diametro, punctisque afkg⁴⁹⁷ angulis quadrati in circulo abc descripti, erit angulus kag recti dimidius, qui et ipse erit celsitudo iridis primariae semicircularis: punctum autem g centrum eiusdem, et recta kg semidiameter, rectaque ag axis, qui⁴⁹⁸ per tria centra solis, visus atque iridis incedit. 84 // Facio post haec angulum kax⁴⁹⁹ octavam⁵⁰⁰ partem recti. Et duco x⁵⁰¹ aequidistantem ipsi fk, necnon x⁵⁰² aequi[S:63]distantem ipsi kg. // Sic enim, per praemissam additionem angulus ax⁵⁰³ erit angulus reflexionis in iride exteriore⁵⁰⁴, et angulus xag ipsi aequalis celsitudo eiusdem, constans videlicet⁵⁰⁵ ex dimidio recti octavaque⁵⁰⁶ sui⁵⁰⁷ parte; eius⁵⁰⁸ quoque⁵⁰⁹ semidiameter recta x⁵¹⁰, et punctum ⁵¹¹ centrum, et ag axis utrique iridi communis. Fit⁵¹² enim ut tali axe immobiliter stante, plano autem circuli abc semel circumducto, in tali conversione punctum k describat⁵¹³ circulum medium in iride primaria⁵¹⁴, punctum autem x circulum medium in iride exteriori⁵¹⁵. 85 // Qui quidem anguli tam reflexionum quam celsitudinum semper sunt iidem, semidiametri tamen, crescunt aut decrescunt pro distantia, quam irides ab oculo spectantis sortiuntur. 86 Unde si quis ore sufflans⁵¹⁶ a sole in obscurum⁵¹⁷ aversus irroret aquam, spectare poterit parvas irides, ut dictum fuit in scholio 26^ae518 sub parvis quidem semidiametris, verum sub angulis praedictis praecise. 87 // Sumptis igitur in primaria iride quaternis spaciis⁵¹⁹ kh, kl⁵²⁰, hb⁵²¹, lc, iam satis ostensum fuit in 29^a522 huiusmodi [C:49v] spatia esse latitudines zonarum praecipuos colores continentium, kh scilicet viridis, kl caerulei, hb crocei, et lc rubri, sumpto scilicet argumento⁵²³ ex quantitate solaris lucis. // Verum in exteriore⁵²⁴ iride sumptis totidem spaciis⁵²⁵ xy, xz⁵²⁶, yt, zv⁵²⁷, colores in ipsis spaciis⁵²⁸ contenti contrarium situm habent, ut⁵²⁹ experientia docet, videlicet xy caeruleum, xz viridem, yt rubrum, zv croceum, ut scilicet exteriores zonae primariae iridis interioribus secundariae⁵³⁰, et interiores illius, exterioribus huius respondeant. 88 // Itaque in secundaria⁵³¹ iride secus argumentandum est, quam⁵³² in primaria. // Siquidem in prima⁵³³ ita voluimus, ut angustioris ambitus zonae condensarent colores, quos⁵³⁴ eadem lucis portio fecisset pares⁵³⁵. 89 Nam apud spacia⁵³⁶ kh, kl⁵³⁷ una lucis distributio fecisset eosdem colores, nisi apud kl angustior zona pro⁵³⁸ viridi caeruleum suscepisset. Item apud spacia⁵³⁹ hb, lc idem lucis augmentum similiter ambitus colorasset, nisi apud lc angustius cingulum de croceo rubrum fecisset. // Sed in exteriore⁵⁴⁰ iride, tum ob maiorem perimetrum, tum ob circuli abc obliquiorem periferiam, quae suscipit spacia⁵⁴¹ xy, xz, yt⁵⁴², zv, non fuit adeo notabilis in ambitu zonarum inaequalitas, ut satis esset ad condensandos [S:64] inferiores colores, quemadmodum in primaria fecerat. 90 Immo in ipsa exteriore⁵⁴³ iride zonae adeo ferme ambitu inter se vix differunt, ut supernorum⁵⁴⁴ spaciorum⁵⁴⁵ colores infernorum⁵⁴⁶ coloribus pares esse debeant, singulos singulis correlativis⁵⁴⁷ comparando: nisi stillicidiorum numerositas, ac etiam crebritas [A:14r] contrarium fecisset [C:50r] eius, quod zonarum coarctatio in primaria⁵⁴⁸ iride fecerat, hoc est supernos hic⁵⁴⁹ colores (sicut in primaria infernos⁵⁵⁰) inebriasset⁵⁵¹. // 91 Nam cum periferia⁵⁵² circuli abc, et eorum circulorum, qui se invicem in punctis a, x intersecant (sicut pro⁵⁵³ primaria⁵⁵⁴ in punctis a, k in additione 29^ae555), periferiae ordinent ea stillicidia ex quibus, oportuno⁵⁵⁶ angulo servato fit ad visum a reflexio, atque solaris radius iam obliquius occurrat talibus periferiis supra punctum x propter⁵⁵⁷ maiorem obliquationem periferiae, quam infra idem punctum x, propterea idem radius et plura et crebriora stillicidia offendet⁵⁵⁸ supra punctum x quam infra et proinde⁵⁵⁹, in spatiis supra punctum x magis inebriabitur⁵⁶⁰ color, quam infra⁵⁶¹. 92 Et ob id contrarium fiet eius, quod in prima iride fiebat. Atque⁵⁶² hinc contrarius colorum situs. // Cum autem, ut in 29^a563 ostensum est, in primaria iride spacium⁵⁶⁴ bh suscipiat croceum colorem, iam in exteriore⁵⁶⁵ iride cum spacium zv cum ferme tantundem⁵⁶⁶ lucis (propter⁵⁶⁷ parem periferiarum dilatationem, ut in add. 29^ae568) et eandem obliquitatem in periferiis sortiatur, suscipiet⁵⁶⁹ eundem colorem croceum. 93 Et eadem ratione, cum in prima iride kh recipiat viridem, et⁵⁷⁰ in exteriori spacium⁵⁷¹ xz viridem similiter recipiet⁵⁷² colorem. Deinde, propter dictam stillicidiorum pluralitatem atque crebritatem⁵⁷³ stillicidiorum⁵⁷⁴, quam (ut dictum est) radii solares incurrunt in periferiis supra punctum x, iam color, qui apud spacium⁵⁷⁵ zv croceus erat, in spacio⁵⁷⁶ ty rubescet⁵⁷⁷ magis. Et qui apud spacium⁵⁷⁸ xz virescebat, iam apud spacium⁵⁷⁹ xy densabitur in caeruleum. 94 In hac igitur exteriore⁵⁸⁰ iride suprema⁵⁸¹ zona rubra est, infima vero in primaria; Contra⁵⁸² in exteriore⁵⁸³ infimum cingulum croceum videtur, [C:50v] supremum vero in primaria. Ex duobus autem mediis cingulis in exteriore⁵⁸⁴ iride superius, in primaria inferius est ceruleum⁵⁸⁵; contra in illa inferius, in hac iride superius viride fuit. // Et hoc fuit, cuius causam sciscitabamur.

95 Scholium

De mediis autem coloribus ubi commiscentur praecipui, dicendum id⁵⁸⁶ quod in corollario 29^ae587 sic utriusque iridis hic⁵⁸⁸ speculatio et comparatio facta⁵⁸⁹ est. Memento autem, ut di[S:65]ximus, sicut per k⁵⁹⁰ punctum ductae sunt periferiae ad ordinanda stillicidia sub oportuno⁵⁹¹ angulo reflexionem facientia⁵⁹² pro primaria iride, ita et pro exteriori iride faciendum ductis itidem⁵⁹³ periferiis per x punctum, sicut 30^ae additio⁵⁹⁴ docuit. 96 // Quibus ex rationibus elicitur omnis utriusque iridis demonstratio, ac sicubi propter obscuritatem rei, quae tractatur, deficimus⁵⁹⁵, saltem praestiterimus ansam perspicacioribus⁵⁹⁶ ingeniis ad aliquid ulterius meliusque indagandum.